Βραβεία αναγνωστών για τα βιβλία;

[Xenios]

Αγορά ή κηδεμονία;

H αντιγραφή δεν είναι πάντα κακή συνήθεια. Κι αν όχι η «ξεπατικωτούρα», όπως λέγαμε παλιά, τουλάχιστον η δημιουργική αξιοποίηση της εμπειρίας των άλλων.

Θέλω να πω, ότι δεν βρίσκω καθόλου αρνητικό να ξεσηκώσουμε κάτι από τον τρόπο με τον οποίο οι Ολλανδοί, τα τελευταία 10 - 12 χρόνια, οργανώνουν και πραγματοποιούν το Βραβείο Αναγνωστών. Τι κάνουν δηλαδή: τη λίστα των υποψήφιων προς βράβευση βιβλίων από τους αναγνώστες καθορίζουν οι βιβλιοπώλες της χώρας, από τη λίστα των μπεστ σέλερ της χρονιάς. Οι αναγνώστες ψηφίζουν με sms που έχει κωδικό και αποκλείει τις διπλοψηφίες. Σύμφωνα με τα στοιχεία τους, περίπου 80 χιλιάδες αναγνώστες ψηφίζουν σ' αυτό το ιδιότυπο, αλλά δημοφιλές δημοψήφισμα για το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς.

Στην Ελλάδα, ο αντίστοιχος θεσμός προσπαθεί να βρει ακόμα το στίγμα του και σίγουρα χρειάζεται να αποκτήσει ένα σαφές και σταθερό προφίλ. Είναι τρία χρόνια που καθιερώθηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και χαιρετίστηκε ως καλή πρωτοβουλία. Την πρώτη χρονιά τη λίστα καθόρισε ένας συγκεκριμένος αριθμός βιβλιοπωλείων από την Αθήνα. Τη δεύτερη χρονιά στον κατάλογο των βιβλιοπωλείων προστέθηκαν και μερικά της περιφέρειας. Την τρίτη χρονιά, η διαδικασία άλλαξε άρδην. Ορίστηκε κριτική επιτροπή, από έγκριτους κριτικούς, η οποία καθόρισε τη λίστα των δέκα βιβλίων από τα οποία θα επέλεγαν οι αναγνώστες. Το αποτέλεσμα στο φετινό Βραβείο Αναγνωστών σχολιάστηκε και κρίθηκε ποικιλοτρόπως. Οχι για την αξία του βιβλίου που επελέγη («Ο κύριος Επισκοπάκης» του Ανδρέα Μήτσου), αλλά γιατί ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με τα μεγέθη των πωλήσεων στη βιβλιαγορά της προηγούμενης χρονιάς. Να πούμε βέβαια, ότι μετά το Βραβείο Αναγνωστών, το βιβλίο του Ανδρέα Μήτσου άρχισε να κινείται στα βιβλιοπωλεία, πολύ περισσότερο από την πρώτη του εμφάνιση.

Παρ' όλα αυτά υπάρχει πρόβλημα πλαισίου στο καθ' ημάς Βραβείο Αναγνωστών. Θέλουμε ένα βραβείο που να δηλώνει την προτίμηση της αγοράς, η οποία μπορεί να μη συμβαδίζει απαραιτήτως με τη λογοτεχνική αξία του επιλεγόμενου βιβλίου; Θέλουμε ένα βραβείο με κριτήριο τη λογοτεχνική αξία των διαγωνιζόμενων τίτλων, που δεν θα έχει όμως αντιστοιχία με τις προτιμήσεις της αγοράς;

Εχω την εντύπωση ότι τον λογοτεχνικό κανόνα κάθε εποχής δείχνουν κάθε φορά οι κριτικές επιτροπές με τα βραβεία που απονέμουν κρατικοί ή ιδιωτικοί φορείς. Υπάρχουν αρκετά τέτοια - και καλώς υπάρχουν. Το Βραβείο Αναγνωστών παραπέμπει στην αγορά, σ' αυτήν που στηρίζονται οι εκδότες (όλοι οι εκδότες του κόσμου), ώστε να έχουν τη δυνατότητα να βγάζουν και βιβλία «δυσπώλητα», αλλά σημαντικά.

Τα ευπώλητα βιβλία συνήθως χαρακτηρίζονται -και συχνότατα είναι- εύπεπτα. Αποσιωπούνται από την κριτική, και για το ρεπορτάζ αποτελούν είδηση μόνο ως προς την αριθμητική υπεροχή τους. Προτιμώνται όμως από μεγάλη μερίδα του κοινού. Ε, ας έχουν κι αυτά το βραβείο τους.

Καθημερινή