Ο ISS διχάζει την επιστημονική κοινότητα

[Xenios]

ΜΙΑ ΑΚΟΜΑ φορά, το διαστημικό λεωφορείο Ντισκάβερι εκτοξεύθηκε στο διάστημα και για μία ακόμη φορά, προσδέθηκε στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ΔΔΣ) (ή International Space Station -ISS). Εκεί, οι αστροναύτες συνέχισαν την κατασκευή του ημιτελούς Σταθμού. Η αποστολή τους είναι γεμάτη κινδύνους και μεγάλες προκλήσεις.

Το μεγαλείο της πρώτης νυκτερινής εκτόξευσης εδώ και τέσσερα χρόνια δεν διέλυσε, όμως, τις αμφιβολίες πολλών ειδικών, που αναρωτιούνται: Σε τι χρειάζεται ο ΔΔΣ;

Μεγάλες προσδοκίες

Οταν τα πρώτα τμήματα του Σταθμού έφυγαν για το διάστημα το 1998, τα σχέδια έκαναν λόγο για τον αντικαταστάτη του σοβιετικού «Μιρ», που είχε πάψει να συντηρείται. Ο ΔΔΣ παρουσιάσθηκε από τους εμπνευστές του ως ένα επανδρωμένο επιστημονικό εργαστήριο σε τροχιά, με απεριόριστες δυνατότητες. Εκεί, σε συνθήκες μικροβαρύτητας, θα μπορούσαν να παράγονται μικροκρύσταλλοι αναγκαίοι σε προηγμένες εφαρμογές της φαρμακευτικής.

Ο ΔΔΣ επρόκειτο να είναι έτοιμος το 2004, θα κόστιζε 40 δισ. δολάρια και τη χρηματοδότησή του θα αναλάμβαναν 16 κράτη, μεταξύ τους οι ΗΠΑ, η Ρωσία, ο Καναδάς και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι στόχοι αυτοί δεν εκπληρώθηκαν ποτέ. Η συντριβή του Κολούμπια, από τη μεριά της, προκάλεσε καθυστέρηση στην κατασκευή της τάξης των δυόμισι ετών, ενώ η αλλαγή σκυτάλης στο Λευκό Οίκο είδε τον προϋπολογισμό της ΝΑΣΑ να μειώνεται δραστικά. Σήμερα, οι εκτιμήσεις για το κόστος κατασκευής του ΔΔΣ το εκτοξεύουν στα 100 δισ. δολάρια, ενώ η ημερομηνία ολοκλήρωσης μετατέθηκε στο 2010.

Απορίες

Παράλληλα, τα ερωτήματα για την επιστημονική αξία του Σταθμού πυκνώνουν κι αυτά. Ο απερχόμενος πρόεδρος της Επιτροπής Επιστημονικών Θεμάτων της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, Ντέιβιντ Γκόλντστον, είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι η ΝΑΣΑ μοιάζει τώρα πιο πρόθυμη να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις απέναντι στους διεθνείς εταίρους της, κυρίως για λόγους πολιτικούς και όχι επιστημονικής αναγκαιότητας.


«Ποτέ δεν άκουσα κάποιον να λέει: Πρέπει να το κάνουμε, γιατί είναι σημαντικό για το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα ή για την επιστήμη», λέει ο κ. Γκόλντστον. Η ΝΑΣΑ έχει ρίξει τώρα την έμφαση στη δημιουργία νέας γενιάς διαστημικών οχημάτων, τα οποία θα δώσουν τη δυνατότητα επανδρωμένων αποστολών σε Σελήνη και Άρη. Την περασμένη εβδομάδα, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ανήγγειλε τα σχέδιά της για δημιουργία διεθνούς βάσης στη Σελήνη, μέχρι το 2024.

Τα στελέχη της ΝΑΣΑ επιμένουν, όμως, ότι τα σημερινά διαστημικά προγράμματα αποτελούν αναγκαίο βήμα για την οικοδόμηση του μέλλοντος. Ειδικότερα, υποστηρίζουν ότι ο ΔΔΣ είναι απαραίτητος για τη μελέτη των πιθανών παρενεργειών της μακροχρόνιας παραμονής σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας, στην υγεία των αστροναυτών. Ενα ταξίδι μετ' επιστροφής στον Άρη, όπως παρουσιάσθηκε από τον πρόεδρο Μπους, στα πλαίσια των μακρόπνοων σχεδίων του για επανδρωμένες αποστολές, θα απαιτήσει τουλάχιστον δύο χρόνια.

Οικονομική στενωπός

Η ΝΑΣΑ, όμως, έχει αναγκασθεί να περιορίσει σημαντικά τα επιστημονικά της προγράμματα. Τα σχέδια για τη μεταφορά στο διάστημα συσκευής φυγοκέντρισης, βάρους 10 τόνων, για τη δημιουργία τεχνητής βαρύτητας ακυρώθηκαν λόγω οικονομικών δυσχερειών.

Τα προβλήματα στη χρηματοδότηση της ΝΑΣΑ έγιναν τόσο σοβαρά, που ο επικεφαλής του προγράμματος του Διαστημικού Σταθμού, Μάικλ Σουφρεντίνι, πίστεψε ότι θα έπρεπε να διατάξει τη διακοπή όλων των επιστημονικών πειραμάτων, που διεξάγονται στο ΔΔΣ. Ο κ. Σουφρεντίνι υπαναχώρησε εντέλει από την πρότασή του.

Η ΝΑΣΑ αντιμετωπίζει, όμως, κι άλλο ένα σοβαρό πρόβλημα, εκτός από το οικονομικό. Η ολοκλήρωση του ΔΔΣ μέχρι το 2010, όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο, θεωρείται πλέον αδύνατη. Η επόμενη γενιά διαστημικών οχημάτων δεν θα είναι έτοιμη πριν το 2014, υποχρεώνοντας τη ΝΑΣΑ να εξαρτάται από το ρωσικό ή το ευρωπαϊκό διαστημικό πρόγραμμα, για την πρόσβαση στο ΔΔΣ.

Την ίδια ώρα, τα επιστημονικά πειράματα σε τροχιά περιορίσθηκαν δραστικά. «Η ΝΑΣΑ δεν μπορεί να κάνει όσα θα ήθελαν οι πολιτικοί της προϊστάμενοι, με προϋπολογισμό 16,8 δισ. δολαρίων», λέει ο πρόεδρος της ΝΑΣΑ, Μάικλ Γκρίφιν.

Κίνδυνοι διαστημικών ταξιδιών

Οι κίνδυνοι των διαστημικών αποστολών δεν έχουν περιορισθεί. Η διατήρηση του ΔΔΣ σε τροχιά αποτελεί σημαντική πρόκληση, ενώ η διατήρηση της καλής υγείας των αστροναυτών, ίσως να αποτελεί τη μεγαλύτερη των προκλήσεων. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο άνθρωπος κινδυνεύει από οστεοπόρωση, σε ποσοστό δέκα φορές μεγαλύτερο, εάν βρίσκεται σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας.

Σε ένα ταξίδι στον Άρη, 40% των αστροναυτών θα έχανε πάνω από το ήμισυ των οστεϊκών μετάλλων των γοφών τους. Οι αστροναύτες, κατά την επάνοδό τους στη Γη, θα είχαν λεκάνες εξίσου εύθραυστες όσο ένα τσόφλι αυγού.

Η μυϊκή μάζα μειώνεται και αυτή στο διάστημα, ενώ οι προσπάθειες περιορισμού του φαινομένου αυτού δεν έχουν στεφθεί μέχρι στιγμής με επιτυχία, λέει η Τζούλι Ρόμπινσον, επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών του ΔΔΣ.

«Συνολικά, μπορώ να πω ότι έχουμε σημειώσει πρόοδο, αλλά δεν βρισκόμαστε εκεί που θα θέλαμε σε ό,τι αφορά τις αποστολές διαστημικής εξερεύνησης», εξηγεί η δρ Ρόμπινσον. Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι, το αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Ερευνών ανέφερε ότι η ΝΑΣΑ δεν διαθέτει σαφές σχέδιο επιστημονικών ερευνών ή άλλο για την ορθολογική χρήση του ΔΔΣ «στα πλαίσια υποτήριξης εξερευνητικών αποστολών».

Προβλήματα συνέχειας

Η έμφαση που δίνεται στο επόμενο βήμα (την αποστολή ανθρώπων σε άλλους πλανήτες) δημιουργεί υπόνοιες ότι ο Σταθμός θα εγκαταλειφθεί, μόλις πάψει να είναι αναγκαίος. «Η τροχιά σε χαμηλό υψόμετρο δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί, προς χάρη αποστολών στη Σελήνη ή τον Άρη», λέει ο Τζεφ Μπίγκαμ, πρόεδρος της Επιτροπής Εμπορίου της Γερουσίας των ΗΠΑ.


Ο νόμος απαιτεί τη δέσμευση ποσοστού 15% του προϋπολογισμού του Σταθμού, για τη διενέργεια πειραμάτων Φυσικής, ενώ το νομοθέτημα ανακηρύσσει το ΔΔΣ «εθνικό εργαστήριο», πράγμα που ανοίγει το δρόμο για τη χρηματοδότησή του από εταιρικούς χορηγούς.

Ο κ. Μπίγκαμ, στην προσπάθειά του να υποστηρίξει το ΔΔΣ επισημαίνει ότι ο Σταθμός δεν μπορεί να εκπληρώσει όλες τις προσδοκίες των δημιουργών του, εφόσον η κατασκευή του δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν διαθέτει το εξαμελές επιστημονικό πλήρωμα, για το οποίο έχει σχεδιασθεί.

Οι επιστήμονες που θα ήθελαν να πραγματοποιήσουν μελέτες πάνω στο περιβάλλον μικρο-βαρύτητας του ΔΔΣ εκτιμούν ότι η νέα έμφαση στις επανδρωμένες αποστολές σε Σελήνη και Άρη έχει πλήξει σημαντικά το έργο τους. «Από τη δεκαετία του 1990, η ΝΑΣΑ έχει δαπανήσει στην κυριολεξία δισεκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία προγράμματος μικρο-βαρύτητας, το οποίο τελικά εγκαταλείφθηκε», λέει ο δρ Πίτερ Βόρχις του Πανεπιστημίου Νορθουέστερν των ΗΠΑ.

Επιστροφή στις «ρίζες»

Στελέχη της ΝΑΣΑ κάνουν λόγο για επιστροφή στις καθαρά θεωρητικές αναζητήσεις, μόλις είναι έτοιμη η επόμενη γενιά διαστημικών οχημάτων. Ο δρ Βόρχις προσθέτει, όμως:

«Η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να υπακούσει σε προτροπές τέτοιου είδους. Δεν είναι δυνατόν να απαιτούμε από δημιουργικούς ανθρώπους να διακόψουν τη σκέψη τους, σαν να επρόκειτο για μία απλή βρύση. Πρέπει να τους αφήνουμε ελεύθερους να δημιουργούν, σε όποια κατεύθυνση επιλέξουν».

Σημαντικά επιστημονικά πειράματα θα διεξαχθούν στο διάστημα, σύμφωνα με τον Τζον Λόγκσντον, διευθυντή του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον. Τα πειράματα αυτά, όμως, ίσως να γίνουν από τους διεθνείς εταίρους των Αμερικανών, αφού οι ΗΠΑ θα έχουν μετακινήσει το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους προς τη Σελήνη.

Κύριος ρόλος του ΔΔΣ, όπως λέει ο Τζον Πάικ, διευθυντής του ερευνητικού ινστιτούτου GlobalSecurity.org, είναι «η διασφάλιση της παρουσίας των ΗΠΑ στο διάστημα για λόγους διαστημικής γεωπολιτικής.

Πηγή : Kathimerini.gr / The New York Times