Τροπάριο της Κασσιανής

[Xenios]

Ένας από τους ομορφότερους ύμνους της εκκλησίας, ακούγεται σήμερα Μεγάλη Τρίτη.

Είναι το περίφημο ποίημα της Κασσιανής μοναχής, για το οποίο ο θρύλος ή η ιστορία, αναφέρονται σε ένα πολύ ρομαντικό ειδύλλιο του μετέπειτα αυτοκράτορα Θεόφιλου και της πανέμορφης και μορφωμένης κόρης της Βυζαντινής κοινωνίας.

Στην διαδικασία επιλογής της μέλλουσας συζύγου του, ο Θεόφιλος μαγεύτηκε από την ομορφιά της Κασσιανής και ήθελε να την δοκιμάσει.

‘‘Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα’’, (από την γυναίκα προέρχονται όλα τα κακά) υπονοώντας το προπατορικό αμάρτημα. Αυτή όμως σιγά που θα δίσταζε: ‘‘Εκ γυναικός ερρύη και τα κρείττω’’, (από τις γυναίκες βγαίνουν τα καλύτερα) υπονοώντας την Παρθένο Μαρία και την Γέννηση του Χριστού του απάντησε και τον τσάκισε.

Εκνευρίστηκε και προτίμησε την Θεοδώρα.
Πέρασαν αρκετά χρόνια, η Κασσιανή κλείστηκε σε μοναστήρι και έγραψε ύμνους.

Ο Θεόφιλος επισκέφτηκε το Μοναστήρι κάποια στιγμή και ήθελε να ξαναδεί την Κασσιανή. Εκείνη όμως εξαφανίστηκε, κάθισε στο γραφείο της και διάβασε το ημιτελές ποίημα που έγραφε :

Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή,
την σην αισθομένη θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν,
οδυρομένη, μύρα σοι προ του ενταφιασμού κομίζει.
Οίμοι! λέγουσα, ότι νυξ μοι υπάρχει, οίστρος ακολασίας,
ζοφώδης τε και ασέληνος, έρως της αμαρτίας.
Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων,
ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ
κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας,
ο κλίνας τους ουρανούς, τη αφάτω σου κενώσει.
Καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας,
αποσμήξω τούτους δε πάλιν, τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις
ων εν τω παραδείσω

Πάντα ο θρύλος λέει, ότι ο Θεόφιλος σημείωσε μια σειρά στο ποίημα.

Εύα το δειλινόν,
κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη.

Όταν έφυγε η Κασσιανή κράτησε τον στίχο του Θεόφιλου και συμπλήρωσε το ποίημα.

Αμαρτιών μου τα πλήθη, και κριμάτων σου αβύσσους,
τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου;
Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος.

Ιδού μια μετάφραση του σπουδαίου αυτού ποιήματος και φυσικά ενός τροπαρίου που σημαδεύει την ημέρα.

Κύριε, αυτή που σε πολλές κυλίστηκε αμαρτίες
τη Θεϊκή σαν ένοιωσε τη χάρη Σου, η γυναίκα,
και παίρνοντας τη θέση την τιμητική της μυροφόρας,
μύρα σε σένα φέρνει μ’ οδυρμούς, πριν από την ταφή Σου.
Αλοίμονο, ομολογώ πως με τυλίγει νύχτα
το πλανερό οιστρηλάτημα φριχτής ακολασίας
και ζοφερός κι ασέληνος έρωτας αμαρτίας.
Δέξου θυσία τις πληγές από τα δάκρυά μου
Συ το νερό που φέρνεις στις νεφέλες
και της καρδιάς μου λύγισε τον πόνο. Εσύ που κλείνεις
στην απεραντωσύνη Σου, την άσωστη, τα ουράνια.
Τ΄ αμόλευτα τα πόδια Σου θα τα καταφιλήσω
κι υγρά με τα μαλλάκια μου θα τα σκουπίσω πάλι.
Αυτά που η Εύα το δείλι στον παράδεισο
σαν άκουσαν τ΄ αυτιά της, κρύφτηκε φοβισμένη.
Απ΄ τα πολλά αμαρτήματα κι αβύσσους των κριμάτων,
Σωτήρα ψυχοσώστη μου, ποιός θα μ΄ απολυτρώσει;
Εμένα απ΄ τη φροντίδα Σου, την έρημη, μην αφήσεις,
εσύ που δεν μετράς ποτέ σαν δίνεις το έλεός Σου.

Η ιστορία για την σύνθεση του τροπαρίου, μπορεί να είναι θρύλος, η ερωτοαπόκριση όμως του Θεόφιλου και της Κασσιανής, είναι μάλλον ιστορικό.