Φωτογραφίες εξωπλανητών για 1η φορά

[quantum]

Εικόνες εξωηλιακών πλανητών έδωσαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα δύο επιστημονικές ομάδες στο Science.

Αστρονόμοι από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας εντόπισαν μέσω υπέρυθρων εικόνων έναν πλανήτη που περιστρέφεται γύρω από ένα άστρο σε απόσταση 25 ετών φωτός, ενώ καναδικό ερευνητικό πρόγραμμα κατόρθωσε να φωτογραφίσει ένα εξωπλανητικό σύστημα που αποτελείται από τρεις πλανήτες σε τροχιά γύρω από ένα άστρο στον αστερισμό του Πήγασου.

Μέχρι τώρα, το κυνήγι των εξωπλανητών είναι έμμεσο. Η ανίχνευσή τους γίνεται είτε μέσω των βαρυτικών αλλαγών που επιφέρουν στην τροχιά του άστρου τους, είτε, αν οι τροχιές τους είναι εντός της εμβέλειας των τηλεσκοπίων, μέσω της παρεμπόδισης του αστρικού φωτός. Αυτό συμβαίνει επειδή το φως των άστρων είναι τόσο ισχυρό που «εξαφανίζει» το φως που προέρχεται από τους πλανήτες. Είναι σαν να προσπαθεί κάποιος να φωτογραφήσει ένα σπίρτο δίπλα σε προβολέα από απόσταση ενός μιλίου.

Ωστόσο, πρόσφατες τεχνολογικές καινοτομίες στην οπτική επιστήμη έχουν επιτρέψει στους αστρονόμους να αφαιρούν το λαμπερό φως των άστρων αφήνοντας απείραχτο το φως των πλανητών. Το φως μπορεί να είναι είτε υπέρυθρο (προερχόμενο από τη ζέστη του πλανήτη) είτε αντανακλώμενο ηλιακό φως.

Ο Paul Kalas από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, επικεφαλής διεθνούς ερευνητικής ομάδας, χρησιμοποίησε το Χαμπλ για να φωτογραφήσει την περιοχή γύρω από το άστρο Fomalhaut. Το άστρο περιβάλλεται από ένα μεγάλο δακτύλιο σκόνης, του οποίου η εσωτερική πλευρά είναι «καθαρή». Το γεγονός ώθησε τους επιστήμονες να ξεκινήσουν την αναζήτηση πιθανού πλανήτη, το 2005, καθώς έρχεται σε συμφωνία με τη θεωρία της επισώρευσης, κατά την οποία οι νέοι πλανήτες συγκεντρώνουν σκόνη και ύλη καθώς περιστρέφονται.

Η ερευνητική ομάδα εκτιμά ότι ο πλανήτης Fomalhaut b βρίσκεται 11 δισεκατομμύρια μίλια μακριά από το άστρο του, έχει μέγεθος ίσο με αυτό του Δία και ολοκληρώνει την τροχιά του σε περίπου 870 χρόνια. «Σχεδόν έπαθα έμφραγμα στα τέλη Μαΐου, όταν επιβεβαίωσα ότι ο Fomalhaut b βρίσκεται σε τροχιά γύρω από το άστρο του», δήλωσε εμφατικά ο Dr Kalas. «Είναι μια βαθιά και συγκλονιστική εμπειρία να βλέπεις έναν πλανήτη που δεν έχει ξαναδεί κανείς».

Από την άλλη, ο Christian Marois και οι συνάδελφοί του από το Ινστιτούτο Αστροφυσικής Χέρζμπεργκ, χρησιμοποίησαν τα τηλεσκόπια Κεκ και Τζέμινι της Χαβάης για να παρατηρήσουν το άστρο HR 8799, που είναι ελάχιστα ορατό με γυμνό μάτι. Η ομάδα αναζητούσε φως στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, ελπίζοντας να εντοπίσει πλανήτες που ήταν αρκετά νέοι ώστε να είναι ακόμη ζεστοί. Αυτό που βρήκαν το 2004 και επιβεβαίωσαν εκ νέου φέτος, είναι τρεις πλανήτες σε τροχιά γύρω από το HR 8799.

Σύμφωνα με ένα θεωρητικό μοντέλο που υπολογίζει το φως που προέρχεται από τους πλανήτες, το μέγεθός τους κυμαίνεται από 5 έως 13 φορές τη μάζα του Δία και κατά πάσα πιθανότητα είναι μόλις 60 εκατομμυρίων ετών.

Οι τρεις πλανήτες έχουν αρκετές ομοιότητες με το δικό μας πλανητικό σύστημα. Οι τροχιές τους είναι συγκρίσιμες σε μέγεθος με αυτές των εξώτερων πλανητών μας, ενώ οι μικρότεροι πλανήτες βρίσκονται κοντινότερα στον ήλιο, μία ακόμη ένδειξη ότι το σύστημα δημιουργήθηκε μέσω επισώρευσης.

Ο Dr Marois επεσήμανε ότι οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο κυνήγι εξωπλανητών, δίνουν τη δυνατότητα για τον εντοπισμό πλανητών που έχουν τουλάχιστον το μέγεθος του Δία. «Επομένως δεν έχουμε πλήρη εικόνα», ανέφερε στο BBC. «Η ανίχνευση των τριών πλανητών γύρω από το HR 8799 δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν άλλοι πλανήτες μικρότερου μεγέθους. Θα μπορούσαν να υπάρχουν κι άλλοι γίγαντες αερίων ή ακόμη και βραχώδεις πλανήτες».

Η μελέτη του φωτός που προέρχεται απευθείας από τους πλανήτες, θα προσφέρει στους επιστήμονες πολύτιμες πληροφορίες για την ατμόσφαιρα και τη σύσταση της επιφάνειάς τους, δεδομένα που δεν μπορούν να έχουν για τους πλανήτες που ανακαλύπτονται έμμεσα. Επιπλέον, θα δώσει τη δυνατότητα επαλήθευσης των θεωριών για τον τρόπο σχηματισμού των πλανητών από μεγάλους δίσκους σκόνης και ύλης, και θα οδηγήσει σε καλύτερες εκτιμήσεις για το πώς θα μπορούσαν να υπάρχουν πλανήτες παρόμοιοι με τη Γη.

«Βλέπεις ένα αντικείμενο δίπλα σε ένα άστρο και μπορεί να νομίζεις ότι είναι πλανήτης», δήλωσε στο BBC o Mark McCaughrean, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ. «Αλλά πρέπει να το παρατηρείς για αρκετά χρόνια για να βεβαιωθείς ότι κινείται γύρω από το άστρο και μαζί με το άστρο όπως κινείται στον ουρανό. Αν και υπήρξα σκεπτικιστής στο παρελθόν, αυτά μου φαίνονται αληθινά. Είναι σαν το λεωφορείο: περιμένεις ένα για πολλή ώρα και ξαφνικά έρχονται τέσσερα μαζί».

Πηγή : focusmag.gr